Düsse Bidrag is vun rostra.dk un ik heff em in’t Plattdüütsche översett. Veelen Dank an de Schriewer Hans Christophersen, dat ik sien Bidrag hier bruken dörf. Wat du bi’n Lesen ni vergeeten dörfst, de Text is nu bi 40 Johr oold. Veel hett sik siet domols ännert. Ik heff mit en poor Footnoten versöcht, ok op niege Ünnersöken un Material hentowiesen.

Hans Christophersen, Bidrag in “pæd nyt” 1/2, 8. Johrgang, Mai 1978, “organ for kreds 163, Dansk Lærerforening i Sydslesvig”. http://rostra.dk/platt/platspro.htm (toletzt sehn: 2019-09-16)

Bummelig 15 % vun de Kinner in de School vun Garding hebbt Plattdüütsch as ehr Modersprook. Dorto koomt een oder twee, de dat noch gans faarlich good op de Reeg kriegt. Dat kann verwunnern, dat all de annern ni veel Platt snacken köönt, avers Platt verstohn köönt se all. An Plattdüütsch koomt se in ehr Alldag ni vörbi und höört dat överall. En poor un negentig Perzent vun de Öllern snackt Platt mitenanner, man de meisten snackt Hochdüütsch to ehr Kinner. Se meent, denn hebbt se dat eenfacher in School. Dat is aver gor ni so. De plattdüütsch Kinner (mit Platt as Modersprook) sünd överhaupt ni ringer in Hochdüütsch as de, de tohus mit Hochdüütsch opwussen sünd. Se köönt blots een Sprook bavento. De vun uns Schoolkinner, de am ringsten mit Hoochdüütsch sünd, köönt redig nooch gor keen Plattdüütsch snacken. Man all köönt se dat verstohn.

De plattdüütsch Sprook geiht dat leider ümmer leeger. Weniger un weniger lehrt se, veele oole Wöör sünd all vergeeten dörch de hochdüütsch Utwarken. In Eiderstedt hett Platt wull den meest fasten Platz. En tein Johr oold Ünnersöken vun Kamp & Lindow hett wiest dat domols 87 % vun de Eiderstedter Lüüd Platt snacken deen, un 9 % dat blots verstohn kunnen. 4 % kunnen gor nix¹. Aver wenn du keen Platt snacken kannst, geiht to veel an di vörbi. Platt ward op all uns Öllerndreepen snackt.

De plattdüütsch Sprook seggt wat över de plattdüütsch Kultur, un de hett mehr gemeen mit de däänsche as mit de hochdüütsch Kultur. Hochdüütsch as Sprook un Kultur kümmt je vun Süddüütschland. Eenfach seggt: Platt is meist so as de düütsche Sprook, ehrer Hochdüütsch mit den Luutverschuven 600 na Christus anfung. Hochdüütsch hett sik denn mehr un mehr na Norden to utbredt. Hochdüütsch is dat moderne ut Süddüütschland, Plattdüütsch is dat oole².

In Südsleswig (twüschen de däänsche Grenz un de Eider) gifft dat en dichten Kontakt un en Utwesseln twüschen Däänsch un Platt. So ist dat gans natürlich in de däänsche School ok Tiet för Platt in den Düütsch-Ünnerricht to bruken. In de niege südsleswigsche Schoolplan schull opnohmen warrn, dat Platt in den Düütsch-Ünnerricht pleegt ward. Een mutt ni glööven dat dat gegen dat Däänsche geiht wenn Platt ünnerstött ward. Dat is ehrer in Stried mit de hochdüütsche Kultur, wat ok mit Nationalsozialismus un veel mehr tosomen hangt. De plattdüütsch Sprook un Kultur geiht good tosomen mit de däänsch Saak. Dat Hochdüütsche bedüüd en heel anner Mentalität. Ik as gode Dään kann also mit Recht seggen: “Lang leev dat Plattdüütsche!”.

Dor kann en gans för instahn, de Tied in’e Düütsch-Stünn ok dorför to bruken de plattdüütsch Sprook to pleegen. Dat ward ok düütlich mit düssen Uttog ut de Erlaß zur Pflege der plattdeutschen Sprache, vun 18. August 1951 (SchR III C II/101 f):

(1) In unserer schleswig-holsteinischen Heimat ist die plattdeutsche Sprache die gleichberechtigte Schwester der hochdeutschen. Es ist daher die Aufgabe aller Schulen des Landes, die plattdeutsche Sprache zu pflegen, schon damit die Jugend die Werke der großen plattdeutschen Dichter lesen und ihre Welt erleben kann.

(2) Das Plattdeutsche hat auch eine große Bedeutung für den Menschen, der zur Hauptsache später hochdeutsch spricht. Das niederdeutsche Sprachdenken ist geeignet, das Hochdeutsche immer wieder zur Klarheit des Ausdrucks und zur Einfachheit der Satzbildung zu zwingen. Wer in der Kindheit plattdeutsch gesprochen hat, wobei jedes Wort anschaulich und gegenständlich verstanden wird, vermeidet auch in der hochdeutschen Sprache abgeblaßte Metaphern, unklaren Satzbau und andere Sprachunarten (z.B. Substantivismus). Die in früheren Erlassen geforderte Pflege des Plattdeutschen steht somit nicht im Gegensatz zu dem Ziel des Beherrschens der hochdeutschen Sprache in Wort und Schrift, das allen allgemeinbildenden Schulen gestellt ist.

(3) In der Grundschule wird der Lehrer gut daran tun, in der ersten Zeit nicht nur Plattdeutsch zuzulassen, sondern es, soweit möglich und angebracht, auch selber zu sprechen. Im Gesamtunterricht der ersten beiden Grundschuljahre sowie im heimatkundlichen Unterricht sollten neben hochdeutschen Ausdrücken auch die plattdeutschen Bezeichnungen angewendet, plattdeutsche Gedichte, Lesestücke, Sprichwörter und Lieder, die in den eingeführten Lehrbüchern in genügender Zahl vorhanden sind, gelernt werden. Es ist gut, wenn ein Lehrer, der die plattdeutsche Sprache auch in ihren Gefühlswerten beherrscht, im Anschluß an ein Gedicht unserer großen plattdeutschen Dichter, ein Unterrichtsgespräch auf Plattdeutsch führt.

(4) … Für die Schülerbüchereien wird die Anschaffung plattdeutscher Bücher empfohlen. Die Kinder sind anzuregen, auch außerhalb des Unterrichts plattdeutsch zu sprechen.

(5) Jedes Kind, das eine schleswig-holsteinische Schule besucht, muß während seiner Schulzeit erfahren, daß Plattdeutsch eine Sprache von hohem kulturellen Wert ist, daß die durch diese Sprache vermittelten Gemütswerte gerade heute unersetzlich sind, und daß die niederdeutsche Mundart keineswegs eine Sprache der »Ungebildeten« ist.

Platt kann as Thema för en wisse Tied op den Schoolplan stohn, aver ok in lütten Happens twüschendörch vörkoomen. In Eiderstedt kannst’ in’n Ünnerricht vörutsetten dat Platt all bekannt is, dat geiht üm un bi Flensborg ni so good. Aver överall is dat so, dat de Schölers de Sprook höören mööt, de eegen Dialekt un ok Dialekte vun annersteds. Dat gifft en gansen Barg Vinylplatten³ dorför, un ok de Sennen vun NDR 2⁴ so as de plattdüütsch Mogenandacht⁵ (Mo-Fr kl. 6:07), Hör mol en beten to⁶ (kl. 8:00, bummelig 4–5 Minuten), plattdüütsch Höörspeel (Mo 20:00)⁷ un Plattdeutsch am Freitagabend⁵ (Fr 19:35)⁸. As Literatur kann ik henwiesen op Dor stunn in ole Tieden (Hans Henning Holm, 1976), en spietsch Noomoken (Parodie) vun bekannte hochdüütsch Vörbiller. De köönt mit dat Original tosomen hoolt warrn, und dat gifft ok en Tonband³ dorto.

Ok to de Sprookgeschicht² kannst’ Ünnericht geven, wat to de Ünnerscheed in de Utsprook to Hochdüütsch seggen, de Syntax un Mophologie verkloren. Dat gifft ok veel to seggen över plattdüütsch Wöör, de ehrn Weg in anner Sprooken funnen hebbt, oder vun anner Sprooken de sik in Platt wedderfindt. En Reeg mit anner Vörslag is hier keen Platz för, de Redaktion wull dat de Bidrag örndlich körter würr.

En plattdüütsch Opgavenbook würr ok en goden Deenst doon⁹. Ik heff sülvst en Reeg Blädder opsett mit plattdüütsch Opgaven för de Schölers in de Gardinger School. […]

De Schoolmester, de op Platt ünnerrichten will, schull sik düsse twee sachs wichtig Bööker ankieken. De sünd vun Ivo Braak un rutgeeven in’n Ferdinand Hirt Verlag in Kiel, in de Reeg Wegweiser für die Lehrerfortbildung:

Niederdeutsch in Schleswig-Holstein

Dor is en örndlich kort Sprookgeschicht bin un en Översicht över de enkelte Sprookregionen un ehr Kennteeken (mit Textpröven)

Niederdeutsch in der Schule¹⁰

Dat is full mit goode Förslääg to en praktisch Ünnerricht.

En poor Johr na düssen Bidrag bün ik op dat feine lütte Book von Gustav Friedrich Meyer stödt. Dat is vun 1923 un wörr 1983 in en niege Form rutgeven: Unsere plattdeutsche Muttersprache¹¹, Sankt Peter-Ording 1983, ISBN 3-921416-24-8.