3.5 Wiederholung eines Hauptwortes durch ein Pronomen

Typisch und sehr beliebt ist im Plattdeutschen die Wiederholung und Hervorhebung eines an der Spitze des Satzes stehenden Hauptwortes (sei es Subjekt, Objekt oder Adverbialbestimmung) in der Form eines entsprechenden Pronomens (FĂĽrwort). Besonders in der Umgangssprache wird fast jedes Hauptwort in dieser Form wieder aufgenommen wird:

De Katt de lett dat Musen ni
De Wind de weiht, de Hahn de kreiht, de Bäcker de backt, de Stuten de knackt
De Koh de brummt
Dat Schaap dat blarrt
De Oss de sĂĽppt dat Water
De Hahn de kreiht
De Katt de maut
Bi’n Ooben snurrt de Kater
Blot een’n groten Rehbock, den nimmt he mit to Huus, den mutt de Oolsch em trech braden (W. 4)1
De swoor Deckslast, harrn se de man ni hatt (Lau, K. 66)2
Ave Jes Siwensen, em schö’ wi nu sehn un kriegen unne de Eere (J. A. 109)3

AuĂźerdem wird das Subjekt oft durch ein wat … is in Satzform hervorgehoben, besonders wenn es eine Person bezeichnet:

Wat en goot Peerd is, dat starvt in de Seeln
Wat den Buervaagt sin Fru is …, dat is en ool dick Oolsch (M. T. 15)4
Wat se sülben is, se mutt na den Hoochböhn rup (M. T. 16)4
Wat nu de Buervaagt is, de stickt sik en Licht an (M. T. 16)4
Wat Mariken is, de hett nu ja al en StĂĽtt an ehr leev Dochder (M. T. 51)4
Un wat Claas is, de kiekt sien ool Moder ok ganz duersam un bedenklich an (M. T. 83)4
Wat de Jehann is, de gliekt em up en Hoor (M. T. 106)4

Steht das Hauptwort in Verbindung mit einer Präposition, so wird es oft durch dor und ein der Präposition entsprechendes Adverb wieder aufgenommen:

Un op den Sieden, dor sitt’n golln Vagel op (W. 16)1
Un mit de Salv, dor smeert se em mit in (W. 16)1
Achter dat Dischlaken, dor mööt wi em achterut bringen (W. 246)1
Un vor de Döör, dor stellt he’n paar Löben vor (W. 206)1

Häufig fehlt auch das hinweisende dor und allein die adverbiale Beziehung wird wiederholt:

Un üm de Sleet binnt he’n Keed üm (W. 26)1
Dor hett he von de ganze Ploog meist nix mehr von na (W. 22)1
Achter mi kaamt de Jungs un de Hunn je achter (W. 164)1
Un bi dat Peerd steiht’n Windhund bi (W. 201)1
Bi den Sloss is’n groot Stadt bi west (W. 203)1
Se hebbt avers je beid man nix von’t Döschen von weeten (W. 248)1
Von GroĂźmudder heff ik all mien Daag veel von hooln (P. V. 12, 10)5
Up’n Amtsrichter sien Bodderkruuk lee se noch gau’n Stück to up (Lau, K. 93)2
Uten Swienstrog ward mien Daag keen Vigelien ut (Kl., L. 1, 150)6

(ursprĂĽnglich Abschnitt 57 in Meyers Buch “Unsere Plattdeutsche Muttersprache”)


  1. Wisser, Plattdeutsche Volksmärchen, Jena 1914 
  2. Fritz Lau, KatenlĂĽd, Garding 1910 
  3. Jihann Aadulf un sien LĂĽd. Dresden u. Leipzig 1910 
  4. Mähl, Tater-Mariken, Altona 1869 
  5. PlattdĂĽtsche Volksböker, Garding 1914 ff.: Band 12 
  6. Kloth, De Landrathsdochder, Garding 1885