5.19 Konsekutivsätze

In Konsekutivsätzen wird in der plattdeutschen Sprache die Konjunktion dat gebraucht, wenn man nicht vorzieht, den Nebensatz der „Folge“ ohne Fügewort aneinander zu reihen:

Dat donnert, dat de Finstern dröhnt

Dat früst, dat dat knackt

Knicken un Reddern trocken sik sietwarts, dat dat schatti un bunt utseeg as bi en Krattholt (Gr. 3, 26)1

Scharpe Krallen kratzen em in’t Gesicht, dat em Höörn un Sehn vergung (F. 2, 332)2

Dorbi woor snackt un spoost un doon, dat de Tiet vergung as in en Droom (F. 4, 34)3

De Fru harr en Ort to spreeken, dat ik nich anners kunn (F. 4, 61)3

Niklaas is nu veer Johr oolt un ganz seeker, he kann nu Büxen dreegen (F. 2, 183)2

Hest unsen Niklaas veel to veel slaan, de arm Jung weer mitto ganz bruun un blau! (F. 4, 66)3

Oft drückt der Konsekutivsatz nicht die Folge, sondern die Weise oder den Grad aus. Dann steht im Hauptsatz meist ein hinweisendes so, so’n, sodennig:

He is so fin, de Katt kennt em nich

He maakt en Lipp so breet, dor kann de Kluckhehn mit söben Küken op sitten

Se harr sik sodennig verfehrt, se kunn knapp snacken

De ool Botterhex sprook so düüdlich un unschaneert, dat he dat verstahn müss (F. 2, 182)2

Im Hochdeutschen ist dieses so aus dem Hauptsatz in den Nebensatz hinübergezogen, und es hat sich daraus ein „so dass” entwickelt. Im Plattdeutschen wird diese hochdeutsche Form vielfach nachgebildet, richtig ist sie aber nicht:

Dat weer noch inne Morgendämmern, so dat he em nich seeg (Gr. 3, 64)1 (richtig: Dat weer noch so inne Morgendämmern, dat he em nich seeg)

De Heeben weer binah rein feegt von Wolken, so dat man de Steerns sehn kunn (F. 4, 338)3 (richtig: De Heeben weer binah so rein feegt von Wolken, dat man de Steerns sehn kunn)

Jehann … keek ehr wull en poor Minuten lang fast in de Ogen, so dat Abel de Ogen dalslagen müss (Tr., A. 85)4 (richtig: Jehann … keek ehr wull en poor Minuten lang so fast in de Ogen, dat Abel de Ogen dalslagen müss)

Lieschen … hülp ok en beejten, so dat se al wedder Moot kreeg (Schet. 18)5 (richtig: Lieschen … hülp ok en beejten, dat se al wedder Moot kreeg)

De Sünn schien rech so warm, un de Wind weih dorto, so dat dat Gras schöön drögen deed (Kl., L. 1, 49)6 (richtig: De Sünn schien rech so warm, un de Wind weih dorto, dat dat Gras schöön drögen deed)

Ok mi keem so’n hässlichen Geruch an, so dat ik all’n beeten hoosten müsst (Schü. 80)7 (richtig: Ok mi keem so’n hässlichen Geruch an, dat ik all’n beeten hoosten müsst)

(ursprünglich Abschnitt 117 in Meyers Buch “Unsere Plattdeutsche Muttersprache”)


  1. Groth, Gesammelte Werke, Kiel 1893 (Unveränderte Nachdrucke 1898, 1909, 1913, 1918, 1920): Band 3 
  2. Fehrs, Gesammelte Dichtungen in vier Bänden, Hamburg 1913: Band 2 
  3. Fehrs, Gesammelte Dichtungen in vier Bänden, Hamburg 1913: Band 4 
  4. Paul Trede, Abel, Garding 1880 
  5. Schetelig, Lieschen Ströh un ehr Söhn, Garding 1888 
  6. Kloth, De Landrathsdochder, Garding 1885 
  7. Anna Schütze, Mamsell, Quickborn-Bücher, Bd. 22/23